ÖZEL EĞİTİM HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME
Kanun Hük.Kar.nin Tarihi : 30/5/1997 No :573
Yetki Kanununun Tarihi : 3/12/1996 No :4216
Yayımlandığı R.G.Tarihi : 6/6/1997 No :23011 (Mükerrer
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
Amaç
Madde 1 – Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı, özel eğitim
gerektiren bireylerin, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve temel
ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını
kullanabilmelerini sağlamaya yönelik esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 – Bu Kanun Hükmünde Kararname; özel eğitim gerektiren
bireyler ile onlara doğrudan veya dolaylı olarak sunulacak eğitim
hizmetlerini; bu hizmetleri sağlayacak okul, kurum ve programları
kapsar.
Tanımlar
Madde 3 – Bu Kanun Hükmünde Kararnamede geçen;
a) "Özel eğitim gerektiren birey", çeşitli nedenlerle, bireysel
özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen
düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireyi,
b) "Özel eğitim", özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını
karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim
proğramları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun
ortamlarda sürdürülen eğitimi,
c) "Kaynaştırma", özel eğitim gerektiren bireylerin diğer bireylerle
karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını sağlamak ve eğitim amaçlarını
en üst düzeyde gerçekleştirmek için geliştirilmiş eğitim ortamlarını,
d) "Tanılama", eğitsel amaçla, bireyin tüm gelişim alanlarındaki
özelliklerinin belirlenerek değerlendirilmesi sürecini,
e) "Bakanlık", Milli Eğitim Bakanlığını,
ifade eder.
Özel eğitimin temel ilkeleri
Madde 4 – Türk Milli Eğitimini düzenleyen genel esaslar
doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler şunlardır:
a) Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik
ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden
yararlandırılır.
b) Özel eğitime erken başlamak esastır.
c) Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve
fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve
yürütülür.
d) Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate
alınarak, amaç, muhteva ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak
diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.
e) Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin
kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını
sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.
f) Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı
geliştirilmesi ve eğitim proğramlarının bireyselleştirilerek uygulanması
esastır.
g) Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmalarının
sağlanması esastır.
h) Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren
bireylerin örgütlerinin görüşlerine önem verilir.
i) Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin
toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak
şekilde planlanır.
İKİNCİ KISIM
Eğitim Öğretim
BİRİNCİ BÖLÜM
Eğitim Öğretim
Tanılama-değerlendirme-yerleştirme
Madde 5 – Her aşamadaki tanılamada, bireyin eğitsel performans
düzeyi belirlenir, gelişim alanlarındaki özellikleri değerlendirilir ve
bu değerlendirme sonuçları dikkate alınarak eğitim amaçları ve
hizmetleri planlanır, en uygun eğitim ortamına yerleştirilmesine karar
verilir.
Tanılama, değerlendirme ve yerleştirme sürecinin her aşamasında ailenin
de görüşü alınarak katılımı sağlanır.
Erken çocukluk dönemi eğitimi
Madde 6 – Erken çocukluk dönemindeki özel eğitim hizmetleri
ailenin bilgilendirilmesi ve desteklenmesi temeline dayalı olarak
evlerde ve kurumlarda sürdürülür.
Okul öncesi eğitimi
Madde 7 – Tanısı konulmuş özel eğitim gerektiren çocuklar için
okul öncesi eğitimi zorunludur. Bu eğitim özel eğitim okulları ile diğer
okul öncesi eğitim kurumlarında verilir. Gelişim ve bireysel özellikleri
dikkate alınarak, özel eğitim gerektiren çocukların okul öncesi eğitim
süreleri uzatılabilir.
İlköğretim
Madde 8 – Okul öncesi eğitimini tamamlayan veya zorunlu
ilköğretim çağına gelmiş özel eğitim gerektiren çocuklar için hazırlık
sınıfları açılabilir.
Hazırlık sınıflarının amacı, öğrencilerin gelişim ve bireysel
özellikleri ile gereksinimleri doğrultusunda onları örgün eğitimi
izleyebilecekleri duruma getirmektir.
Özel eğitim gerektiren bireyler, ilk öğretimlerini özel eğitim okulları
ve/veya diğer ilköğretim okullarında sürdürürler.
Zorunlu ilköğretim programlarının amaçlarını gerçekleştirecek durumda
olmayan bireyler için gelişim alanlarındaki performans düzeyleri dikkate
alınarak hazırlanmış eğitim programlarının uygulanacağı kurumlar açılır.
Ortaöğretim
Madde 9 – Özel eğitim gerektiren bireyler, ortaöğretimlerini özel
eğitim okullarında ve/veya diğer genel ve mesleki teknik ortaöğretim
okullarında sürdürürler.
Yükseköğretim
Madde 10 – Özel eğitim gerektiren bireylerin ilgi, istek, yetenek
ve yeterlilikleri doğrultusunda ve ölçüsünde yükseköğretim imkanlarından
faydalanabilmeleri için gerekli özel tedbirler alınır.
Yaygın eğitim
Madde 11 – Özel eğitimin temel ilkeleri doğrultusunda farklı konu
ve sürülerde, özel eğitim gerektiren bireyler için temel yaşam
becerilerini geliştirmek, öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak, işe ve
mesleğe hazırlamak amacıyla yaygın eğitim programları düzenlenir. Özel
eğitim gerektiren bireylerin aileleri ve yakın çevrelerinin bireyin
gelişim sürecinde aktif rol almalarına ve onlarla birlikte yaşama
becerilerini geliştirmelerine yönelik yaygın eğitim programlarına
öncelik verilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Eğitim Ortamları
Kaynaştırma
Madde 12 – Özel Eğitim gerektiren bireylerin eğitimleri,
hazırlanan bireysel eğitim planları doğrultusunda akranları ile birlikte
her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler
kullanılarak sürdürülür.
Özel eğitim okullarında eğitim
Madde 13 – Benzer yetersizlikleri olan akranları ile birlikte
ayrı bir okul veya kurumda eğitim görmeleri gereken özel eğitim
gerektiren öğrencilerin eğitimi, uygun kaynaştırma modelleri ile
düzenlenerek, özel eğitim okul ve kurumlarında sürdürülür.
Özel eğitim desteği
Madde 14 – Özel eğitim gerektiren bireylere, her tür ve
kademedeki eğitim ortamlarında devam ettiği eğitim programlarının
amaçlarını gerçekleştirmek üzere özel eğitim desteği verilir. Bu amaçla
bireysel ve grupla eğitim imkanları sağlanır.
Herhangi bir eğitim kurumuna devam edecek durumda olmayan zorunlu eğitim
çağındaki özel eğitim gerektiren bireylere yetersizlikten etkilenme
düzeyine bakılmaksızın temel yaşam becerilerini geliştirme ve öğrenme
ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik eğitim programları uygulanır.
Eğitim programları
Madde 15 – Özel eğitimde, eğitim programları bireylerin eğitsel
performansları dikkate alınarak ve programın amaçları bireye uyarlanarak
uygulanır.
Özel eğitim okul ve sınıflarında normal okul programları uygulanır,
ancak; öğrencilerin özellikleri ve öğrenme yeterlilikleri dikkate
alınarak, sözkonusu programlarda denkliği bozmayacak şekilde
düzenlemeler yapılır. Özel eğitim okul ve sınıf programları,
öğrencileri, eğitimlerini normal okullarda akranlarıyla birlikte
sürdürecek yeterliliklere ulaştırmayı amaçlayan bir yaklaşımla
hazırlanır.
Özel eğitim okul ve sınıflarında süreleri ve içerikleri öğrencilerin
özelliklerine göre hazırlanmış özel eğitim programları da uygulanabilir.
Bu programları tamamlayanlara verilecek diploma veya sertifikaların
denkliği ile üst öğrenim kurumlarına devam gibi konular ve öğrenciye
sağlayacağı haklar Bakanlıkça belirlenir.
Özel eğitim gerektiren bireyleri ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri
doğrultusunda iş hayatında geçerliliği olan görevlere hazırlayıcı iş ve
meslek eğitim programları; uygulama ağırlıklı ve bireyin o işi veya
mesleği amaçlanan yeterlilikte yapmasını sağlayacak şekilde sürdürülür.
Değerlendirme
Madde 16 – Normal akranları ile birlikte eğitim gören özel eğitim
gerektiren öğrencilerin hazırlanan eğitim planındaki amaçları
gerçekleştirme düzeyleri, devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınav
yönetmeliğine göre değerlendirilir. Ancak, özür ve özellikleri dikkate
alınarak sınavlarda gerekli önlemler alınır ve düzenlemeler yapılır.
Özel eğitim okul ve sınıflarında eğitim gören öğrencilerin
değerlendirilmesinde, öncelikle bireyselleştirilmiş eğitim planlarında
konulan amaçların gerçekleştirilmesi esas alınır.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Kurumlar ve Görevleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Koordinasyon
Özel eğitim, rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri
Madde 17 – Eğitim öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik
danışma hizmetleri ile özel eğitim hizmetlerini düzenlemek, koordineli
bir şekilde yürütülmesini sağlamak, izlemek ve değerlendirmek üzere her
ilde milli eğitim müdürlüğüne bağlı olarak il milli eğitim müdür
yardımcısı veya şube müdürü başkanlığında özel eğitim rehberlik ve
psikolojik danışma hizmetleri birimi kurulur.
İllerde özel eğitim rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bu birim
tarafından yürütülür.
İKİNCİ BÖLÜM
Özel Eğitim Okul ve Kurumları
Özel eğitim okulları
Madde 18 – Durumları ayrı bir okulda özel eğitim gerektiren
bireyler için özür ve özelliklerine uygun gündüzlü veya yatılı özel
eğitim okulları açılır.
Birden fazla özürü bulunan öğrenciler için özel eğitim okullarında özel
eğitim sınıfları açılabilir.
Özel eğitim okullarında açılan yaygın eğitim programlarına katılan özel
eğitim gerektiren bireyler ile söz konusu okulların aile eğitimi
programlarına katılanlardan öğrencilerin birinci derecede yakınlarının
eğitimleri süresince iaşe ve ibateleri Bakanlıkça karşılanır.
Özel Eğitim Kurumları
Madde 19 – Özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim desteği
sağlamak veya onları iş ve mesleğe hazırlamak veya örgün eğitim
programlarından yararlanamayacak durumda olanların temel yaşam
becerilerini geliştirmek ve öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak üzere
gündüzlü özel eğitim kurumları açılabilir.
Özel eğitim kurumlarında, özel eğitim gerektiren biriyleri iş hayatında
geçerliliği olan görevlere hazırlamak amacıyla açılan iş ve meslek
kurslarına devam edenler, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Çıraklık ve
Meslek Eğitimi Kanunu'nun çırak öğrencilere verdiği haklardan
yararlanırlar.
Diğer okul ve kurumlarda özel eğitim
Madde 20 – Durumları normal akranları ile birlikte eğitim görmeye
uygun olan özel eğitim gerektiren bireyler, eğitim ve öğretimlerini
resmi ve özel okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okullarında
sürdürürler. Bu okullarda özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim
desteği sağlamak üzere yardımcı derslikler oluşturulur, özel araç-gereç
ile eğitim materyalleri sağlanır ve diğer özel tedbirler alınır.
Durumları ayrı bir sınıfta eğitilmeyi gerektiren öğrenciler için özür ve
özelliklerine göre okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okullarında
özel eğitim sınıfları açılır.
Çıraklık ve yaygın eğitim faaliyetlerinde de bu tür uygulamalara yer
verilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Özel Eğitime Destek Sağlayan Kurumlar
Rehberlik ve araştırma merkezleri
Madde 21 – Rehberlik ve araştırma merkezleri, eğitim-öğretim
kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve
verimli bir şekilde yürütülebilmesine ilişkin gerekli her türlü
çalışmaların yanısıra özel eğitim gerektiren bireyleri de tanılamada
belirtildiği şekilde inceler, tanılar, yerleştirilebilecekleri en uygun
eğitim ortamını önerir ve bu bireylere rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri sunar.
Nüfus ve hizmet potansiyeline göre merkez ve diğer ilçelerde de
rehberlik ve araştırma merkezleri açılabilir.
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi
Madde 22 – Örgün ve yaygın eğitim kurumlarına devam eden
bireylere rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri götürmek üzere
eğitim-öğretim kurumlarında kurulan rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri servisleri, kurumlarındaki özel eğitim gerektiren bireylere
de eğitim ihtiyaçları ve özelliklerine göre bu hizmetleri sunar.
Bu servisler, rehberlik ve danışma hizmetlerini yürütürken
bölgelerindeki rehberlik ve araştırma merkezi ile diğer ilgili
kurumlarla işbirliği yaparlar.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Çeşitli Hükümler
Okul ve kurum açma
Madde 23 – Özel Eğitim okul ve kurumları ile rehberlik ve
araştırma merkezleri Bakanlıkça açılır.
Gerçek ve tüzel kişiler özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ve
öğretimleri için 8/6/1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları
Kanunundaki esaslara uygun olarak özel okul veya kurum açabilirler.
Bakanlık, 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre açılmış ve
hisselerinin tümü kamu yararına çalışan dernek ve vakıflara ait özel
eğitim okul ve kurumlarının hizmetlerinin niteliğini yükseltmek ve
öğrencilere maliyeti düşürmek amacıyla, bu okul ve kurumlara
eğitim-öğretim hizmetleri sınıfında personel, program gibi destekler
sağlayabilir.
Resmi ve özel öğretim kurumlarında özel eğitim
Madde 24 – Resmi ve özel okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim
okulları ile yaygın eğitim kurumları; kendi çevrelerindeki özel eğitim
gerektiren bireylere özel eğitim hizmetleri sağlamakla yükümlüdürler.
Sözkonusu okul ve kurumlarda, özel eğitim gerektiren bireylerin
eğitim-öğretim görmelerini sağlamak üzere gerekli tedbirler alınır.
Personel
Madde 25 – Özel eğitim okul ve kurumları ile özel eğitime destek
sağlayan okul ve kurumların eğitim-öğretim sınıfı personel ihtiyacı
öncelikle karşılanır; ihtiyaç duyulan uzman personel atanır veya diğer
kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak görevlendirilir.
Teftiş ve denetim
Madde 26 – Özel eğitim okul ve kurumları ile özel eğitime destek
sağlayan kurumların faaliyetlerinin teftiş ve denetimi özel eğitim
ve/veya rehberlik ve psikolojik danışma alanlarında yetişmiş
müfettişlerce yapılır.
Özel eğitim araçları
Madde 27 – Resmi okul ve kurumlarda eğitim ve öğretimlerini
sürdürdükleri sürece, özel eğitim gerektiren bireylerin bu hizmetlerden
etkin şekilde yararlanmalarını sağlayacak her türlü araç-gereç
ihtiyaçları Bakanlıkça karşılanır.
Kaldırılan hükümler
Madde 28 – 12/10/1983 tarihli ve 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç
Çocuklar Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde – Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin uygulanması ile
ilgili hususlar Bakanlıkça hazırlanacak yönetmeliklerde belirtilir.
Sözkonusu yönetmelikler, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde çıkartılır.
Yürürlük
Madde 29 – Bu Kanun Hükmünde Kararname yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.
Yürütme
Madde 30 – Bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerini Bakanlar
Kurulu yürütür.