|
||||
| ||||
|
14-15 MAYIS 2016
HAK TEMELL? M?CADELE VE ENGELL? ?RG?TLENMES?: D?NDEN YARINA ARAYI?LAR ?ALI?TAYI
SONU? B?LD?R?S? Hak Temelli M?cadele ve Engelli ?rg?tlenmesi: D?nden Yar?na Aray??lar ?al??tay?, 14-15 May?s g?nleri, Be?ikta? Belediyesinin ev sahipli?inde ?stanbul Akg?n Otelde yap?ld?. Toplant?ya 18 kurulu?u temsilen 80 ki?i kat?ld?. ??itme engellilerin ilgi g?stermedi?i toplant?da g?rme engelli ve bedensel engelliler a??rl?kl? olarak yer ald?lar. Kat?l?mc?lar?n 26?s? kad?n, 54?? erkekti. Engelliler Konfederasyonuna ba?l? sivil toplum ?rg?tleri 41, di?er kurulu?lar 39 ki?i ile temsil edildi. ?al??tay?n 14 May?s g?n?ndeki sabah oturumunda; ? Sosyolog Mehmet Emin Demirci ve Yrd. Do?. Dr. Dikmen Bezmez: D?nya?da Engelli ?rg?tlenmesinin Tarih?esi ve Bug?nk? Durum, ? Av. Hasan Tatar ve Mustafa ?zsayg?: T?rkiye?de Engelli ?rg?tlenmesinin Tarih?esi ve Bug?nk? Durum, ? Hakan ?zg?l: Engelli ?rg?tlenmesinde ?lkeler ve De?erler, ? Prof. Dr. Kas?m Karata? ve Av. Turhan ??li: Mevcut Engelli ?rg?tlenmesi Modelleri ve Yeni Model Aray??lar? konular?nda sunumlar yapt?lar. Ayn? g?n ??leden sonraki oturumda; ? T?rkiye?deki Engelli ?rg?tlenmesinin Sorunlar? ve ??z?m ?nerileri, ? Hak Temelli M?cadelede ?rg?tl? M?cadelenin Yeri Temel ?lkeler ve De?erler, ? Farkl? ?rg?tlenme Modelleri ve Yeni Model Aray??lar? konu ba?l?klar? ile ortalama 25?er ki?inin kat?ld??? ?? ?al??ma grubu olu?turuldu. Gruplar ayr? ayr? toplanarak konular?n? tart???p rapor haline getirdiler. 15 May?s g?n? ??leden sonraki oturumda b?y?k grup toplant?s? ger?ekle?tirildi. ?nceki g?n ?al??an k???k gruplar?n s?zc?leri raporlar?n? sundular: ? ?T?rkiye?deki Engelli ?rg?tlenmesinin Sorunlar? ve ??z?m ?nerileri? ?al??ma grubunun s?zc?l??? E?itimde G?rme Engelliler Derne?i Genel Ba?kan? ??retmen Emre Ta?g?n, ? ?Hak Temelli ?rg?tlenmede ?lke ve De?erler? ?al??ma grubunun s?zc?l??? Siyaset Bilimci ve Sosyal Hizmet Uzman? Bayram Oran, ? Farkl? ?rg?tlenme Modelleri ve Yeni Model Aray??lar? ?al??ma grubunun s?zc?l??? Prof. Dr. Kas?m Karata? taraf?ndan yap?ld?. Bu raporlar ?zerinde yap?lan g?r??melerden sonra a?a??da sunulan sonu? bildirisi kabul edildi. Sonu? Bildirisi T?rkiye?deki Engelli ?rg?tlenmesinin Sorunlar? ve ??z?m ?nerileri: 21. Y?zy?l, t?m d?nyada, engellilik alan? da d?hil olmak ?zere b?t?n alanlarda, sistemli ve ?rg?tl? faaliyetlerin zaafa u?rad??? bir d?nemdir. ? Bu ko?ullarda engelli ?rg?tlenmesinin sorunlar?n? ve ??z?m yollar?n? ara?t?r?p s?reci tersine ?evirebilecek ?nlemleri almak bir zorunluluktur. ? G?n?m?zde, ?engelli ?rg?tlerinin misyonu ne olmal?d?r? sorusunun tart???lmas?na gerek vard?r. ?rg?tlerin benimsedi?i politikalarla ?rg?tlere kat?lmas? beklenen ki?ilerin ?ncelikleri ve beklentileri aras?nda farkl?l?klar bulunmaktad?r. ?zellikle 5378 Say?l? Engelliler Kanununun y?r?rl??e girmesinden sonra bu farkl?l?klar daha da derinle?mi?, derneklerin rol? yeniden tart???lmaya ba?lanm??; Engelliler Kanununun getirdi?i kazan?mlar ortam?nda engelliler kitlesinin psikolojisine ve gereksinimlerine g?re dernekler kendilerini yenileyememi?lerdir. ? Bu nedenle engelliler alan?nda faaliyet g?steren ?rg?tler, yeni ko?ullara g?re kendilerini g?zden ge?irmeli ve yeniden yap?land?rmal?d?rlar. G?n?m?zde ileti?im ara?lar?n?n ?e?itlili?i bilgi kaynaklar?na eri?meyi kolayla?t?rm??t?r. Engelli dernek ?yeleri, daha ?nce yaln?zca kendi derneklerinden elde ettikleri bilgileri, teknoloji sayesinde her yerden edinebilir duruma gelmi?lerdir. Bu durum bireylere, derneklere ?ye olmadan bilgiye eri?im olana??n? sa?lam??t?r. Bu nedenlerle; ? Engelli ?rg?tleri ileti?im ?a??na uygun ?rg?tsel stratejileri geli?tirmeli ve gereken ?nlemleri almal?d?rlar. ? Engelli ?rg?tleri genel talepler yerine, temsil ettikleri kitlenin gereksinimlerine uygun talepleri ortaya koymal?d?rlar. B?ylece engelli kitlesinin ?rg?tleri desteklemesi ve onlara etkin katk? sunmas? y?n?ndeki isteklilikleri artacakt?r. Ailelerin ald?klar? sosyal yard?mlar? kaybetme endi?esiyle engelli ?ocuklar?n?n ?rg?tlere ?ye olmalar?n? istememeleri de ?rg?tlenmeyi zay?flatan ?gelerden biridir. Engellilerin ?? bulup ekonomik g?c?n? elde ettikten sonra derneklerden uzakla?malar? da rastlanan olgular aras?nda yer almaktad?r. ? Engelli ?rg?tlenmelerinin bu ger?ekleri bilerek hareket etmesi ve gereken ?nlemleri almas? gerekmektedir. ? Engelli ?rg?tleri, ?yelerinin ?zg?venlerini art?r?c? ve ki?isel geli?imlerini g??lendirici sanatsal, sportif, mesleki etkinlikler yaparak kendilerini hedef kitlesi i?in cazip hale getirmelidirler. B?ylece derne?i tan?yan ve benimseyen engelli birey, ilerleyen d?nemde ?rg?t i?erisinde daha etkin roller ?stlenecektir. Genel olarak toplumun engelliler, engellilerin ihtiya?lar? ve sorunlar? hakk?ndaki fark?ndal??? d???kt?r. Bu y?zden; ? Engelli ?rg?tlerinin g?revlerinden biri de toplumun engelliler, engellilerin ihtiya?lar? ve sorunlar? hakk?ndaki fark?ndal???n?n geli?tirilmesi do?rultuda politikalar geli?tirmek olmal?d?r. ? E?itim sistemine, ilkokuldan itibaren, engellilik konusunun d?hil edilmesi i?in giri?imlerde bulunmal?d?rlar. ? Gen?lerin engelli ?rg?tlerine kat?l?m? ?zendirilmeli, ?rg?t ?yelerinin tamam?n?n s?z ve karar sahibi olabilece?i mekanizmalar olu?turulmal?d?r. Her engel grubunun kendi i?ine kapan?p di?er engel gruplar?na a??lmamas?, engelli ?rg?tleri aras?nda e?g?d?m eksikli?ine neden olmaktad?r. ?te yandan baz? engelli ?rg?tlerinin sadece bir engel grubundan ?ye kabul etmesi ve engelli olmayanlara kap?lar?n? kapatmas? bu ?rg?tlerin toplumla b?t?nle?mesini engelleyen bir unsurdur. Toplumda ?rg?tlenmeye dair var olan muhafazak?r de?erler, ?rg?t ?yelerinin ba??na bir i? gelebilece?inin d???n?lmesi gibi ?e?itli ?ekillerde ?rg?tlenmeye s?cak bak?lmamas?na neden olmakta; bu da ?rg?tlenme d?zeyinin gerili?inin nedenlerinden birini olu?turmaktad?r. 1990'l? y?llardan ba?layarak engelli ?rg?tlerinin elde etti?i kazan?mlar, art?k bu ?rg?tlere gereksinim kalmad??? alg?s?na yol a?maktad?r. ??itme engelli bireylerin kendilerini yeterli ve etkili bir bi?imde ifade edememeleri, ?rg?tsel etkinliklere kat?l?mlar?n? engellemekte ve taleplerini aktarmalar?n? zorla?t?rmaktad?r. ? Engelli ?rg?tleri temsil ettikleri engelli grubu i?erisindeki ?e?itlili?i dikkate alan politikalar geli?tirmeli; ?rne?in g?rme engelli ?rg?tlerinde az g?renlerin, i?itme engelli ?rg?tlerinde az duyanlar?n talepleri de hesaba kat?lmal?d?r. ? Engelli ?rg?tlerinin kapasitelerini geli?tirmeleri i?in ?ye potansiyellerini iyi de?erlendirmeleri ve ?yelerde aidiyet duygusu uyand?rmalar? gerekmektedir. ? D?zenlenen etkinliklere engelli ?rg?tleri d???ndaki kurulu?lar? davet etmek ya da onlar?n d?zenledi?i etkinliklere kat?lmak, toplumun di?er kesimleriyle ileti?im halinde bulunmak a??s?ndan ?nem arz etmektedir. ? Engelli ?rg?tlerinin alanlar?yla ilgili veri ortaya koyarken mutlaka alan taramas? yapmalar?, anket, m?lakat, g?zlem ve benzeri y?ntemleri kullanmalar?, yaln?zca Bilgi Edinme Kanunu ya da benzeri bi?imde kamudan al?nan bilgilerle yetinmemeleri gerekmektedir. ? Engelli ?rg?tlerinin, ele ald?klar? konularda ya?anan son geli?meleri ve g?ncel mevzuat? takip ederek ?yelerini bilgilendirmeleri onlar?n konumunu g??lendirecektir. ? Engelliler alan?nda faaliyet g?steren engelli ?rg?tlerinin; raporlama, sunum teknikleri, izleme, savunuculuk, lobi ?al??malar?, ileti?im stratejileri ve engelli mevzuat? gibi konularda kapasitelerini g??lendirici e?itimlere gereksinimi bulunmaktad?r. Bu ?ekilde, eldeki insan kayna?? g??lendirilebilir ve yeni insan kayna?? yarat?labilir. ? Dernekler mevzuat?ndaki esneklik f?rsat haline getirilerek engelli ?rg?tlerinin i? dinamiklerini olu?turma ve g??lendirmede kullan?labilir. ? Sosyal medya etkin bir bi?imde kullan?larak ?yelerle dinamik bir ileti?im kurulabilir, kamuoyu duyarl?l??? art?r?labilir. Engellilerin belirli bir sorununa odaklanan alan ?rg?tlenmeleri son derece ?nemlidir. ? Bu ?rg?tlerin ?at? ?rg?tleri i?erisinde yer alabilmeleri i?in ?at? ?rg?tlerindeki kat?l?mc?l???n ve ?o?ulculu?un g??lendirilmesi, alan ?rg?tlerinin ?at? ?rg?tleri i?erisinde eriyecekleri y?n?ndeki endi?esinin giderilmesi gerekmektedir. Engelliler alan?ndaki ?rg?tlerin say?ca kalabal?k g?z?kmesi, onlar?n hak eksenli m?cadele y?r?ten ?rg?tlenme mi, yoksa istismarc? ?rg?tlenme mi oldu?u konusunda kafa kar???kl??? yaratmaktad?r. Bu nedenle; ? Hak eksenli ?rg?tlenmenin kriterleri olu?turulmal? ve ?at? ?rg?tlere bu kriterlere uygun olan dernekler kabul edilmelidir. ? Kad?nlar ?rg?t y?netimine kat?l?m hususunda cesaretlendirilmelidir. ? Randevu ya da toplant?larda "bir kad?n da olsun" bak?? a??s?yla kad?nlara yer verilmemeli, kad?nlar?n bu t?r organizasyonlarda s?z s?yleme hakk? k?s?tlanmamal?, onlar?n y?netim ve temsiliyet s?re?lerinde daha etkin rol alabilmeleri sa?lanmal?d?r. ? Engelli kad?nlar?n sorunlar?na y?nelik erkekli kad?nl? bir politika belirlenmesi ve kendi alan?nda aktif kad?nlar?n y?netimlerde de?erlendirilmesi gerekmektedir. Kad?nlar yaln?zca "kad?ndan sorumlu ba?kan yard?mc?l???" gibi g?revlere getirilmemelidir. ST?lerin faaliyetlerini ger?ekle?tirmeleri i?in ku?ku yok ki gelir kaynaklar?na gereksinim vard?r. ST?lerin ama?lar?yla ba?da?mayacak kadar az gelirlerinin olmas? gibi daha fazla kayna?a sahip olmalar? da sorundur. O zaman ?rg?t?n ST? konumu zay?flar, ekonomi y?n? kuvvetlenir. En temel sorun kal?c? genel - ge?er s?rd?r?lebilir ama?lar?n tespit edilip gerekli b?t?elemenin yap?lam?yor olu?udur. ? ST? b?nyesindeki her yap? alan?yla ilgili kapsaml? bir plan yapar ve kayna??n? belirlerse bu sorun a??lm?? olur. ? ST?lerin faaliyetlerini ger?ekle?tirmek i?in ?ok b?y?k paralara gereksinimi olmad???, daha fazlas?n? kazanmak i?in ?aba g?stermenin insan kapasitesinin kaynak aray???na y?nlendirilmesi sonucunu ortaya ??karaca?? ve ST?leri amac?ndan sapt?racakt?r. ST?lerde aidat ?deme, gelir kayna?? olmaktan daha ziyade ?yelerin kendilerini o ?rg?te ait hissetmeleri bak?m?ndan ?nemlidir. Ancak aidat toplama, ST?lerde ciddi bir sorun olarak kar??m?za ??kmaktad?r. ? Bu sorun ?yelerin bilin? d?zeyinin y?kseltilmesi ve ?rg?te aidiyet duygusunun g??lendirilmesiyle ??z?lebilir. ? Masraflar? minimize etmek i?in ST?lerin kendilerini yak?n hissetti?i ?rg?tlerle ortak ofis masraf? ?stlenmesi yerinde olabilir. ? Derneklerde mutlaka profesyonel kadrolar?n yer almas? gerekmektedir. Engellilerin, daha ?ok engelliler ad?na kuruldu?u s?ylenen ve engelsiz bireylerin kurdu?u ST?ler taraf?ndan istismar edildi?i ve engelliler ad?na kamu kurumlar?nda (okul vb.) para toplanmas?n?n istismara yol a?t??? g?r??? ifade edilmi?tir. Di?er taraftan istismar endi?esi nedeniyle derneklerin baz? faaliyetleri ger?ekle?tiremedi?i tespiti yap?lm??t?r. ? Ger?ekle?tirilecek ba??? kampanyalar?nda kullan?lacak dilin toplumun engelli bak?? a??s?n? do?rudan etkilemesi nedeniyle, bu hususa azami dikkat edilmelidir. ? Dernekler iktisadi i?letmeler kurabilirler ve bu i?letmeler arac?l???yla yerel y?netimlerden tuvalet, ?ay bah?esi gibi yerlerin i?letilmesini talep edebilirler. ? Ayr?ca at?lye t?r? ?retime y?nelik faaliyetler yoluyla gelir elde edilebilir. ? Bu iktisadi i?letmelerin engellilerin g?nl?k ya?am?nda kulland??? ara? gere?leri ?retmesi ve ticaretini yapmas?, yeni ?ye sa?laman?n yan? s?ra ?yelerinin verimli?ini de art?rabilecektir. ? Engelli ?rg?tlerinin yerel ve genel kaynak sorunlar?n?n ??z?lmesi i?in ticari konularda, belli s?n?rlar ?er?evesinde, yasal d?zenleme yap?lmas? gerekmektedir. ? Amaca y?nelik projeler ger?ekle?tirilebilmesi i?in, ilan edilen fon kaynaklar? yak?ndan takip edilmelidir. Hak Temelli M?cadelede ?rg?tl? M?cadelenin Yeri Temel ?lkeler ve De?erler: Hak temelli ?rg?tlenmede a?a??daki ilke ve de?erlerin g?zetilmesi ?ng?r?lm??t?r. 1. Kapsay?c?l?k 2. Evden ??karmaya odaklanma 3. ??birli?ine ve diyalo?a a??k olma 4. Bilgi ve de?er payla??m?n? ama?lama 5. Her t?rl? ayr?mc?l??a kar?? ??kma 6. Ajitasyon ve ac?nd?rmaya kar?? duru? 7. B?t?n ?rg?tlenme bi?im ve anlay??lar?na sayg? duyma 8. Dayatmandan uzak durma 9. Uzla?may? esas alma 10. Engellilik alan?ndaki yeni olu?umlara sayg? duyma 11. Gen?lerin kat?l?m? ve yeti?mesini esas alma 12. Hak temelli m?cadele y?r?tme 13. ?deolojiler d??? olma 14. Di?er toplumsal kesimlerin ya?ad??? sorunlara duyarl? olma 15. Ticari hedef ve kayg?lardan uzak durma 16. Ele?tiriye a??k olma replica hublot watches 17. Tam ba??ms?zl?k 18. Yatay hiyerar?iye duyarl? olma 19. Hesap verebilir olma 20. Denetlenebilir ve sorgulanabilir olma 21. ?nsan haklar? modeline dayal? olma 22. Toplumsal cinsiyete duyarl? olma 23. Yeniliklere a??k olma 24. Belirli hedeflere sahip olma 25. A??k olma 26. Kat?l?m (?yelerin kararlara kat?l?m?n? sa?lama) 27. Bilimsel y?ntemleri kullanma 28. Net bir duru?a sahip olma 29. Do?aya sayg?l? bir anlay?? sahibi olma 30. Direngen bir kararl?l?k sergileme 31. Dayan??ma duygusunu yaratma 32. Aidiyet duygusu yaratma 33. Engelli bak?? a??s?na sahip olma 34. ?rg?t i?i muhalefete sayg? 35. Demokratik de?erlere dayanma 36. E?it ve onurlu bir ya?am hedefleme 37. Farkl?l?klara sayg? 38. Engellilik olgusunu bir toplumsal sorun olarak alg?lama 39. ?rg?tlenme ?zg?rl??? 40. Ta?ra ?rg?tlenmesinin ?nemsenmesi 41. Toplumsal bar???n savunuculu?unu yapma 42. Engellilerin tepe ?rg?tlenmesi Farkl? ?rg?tlenme Modelleri ve Yeni Model Aray??lar?: T?rkiye?de mevcut engelli ?rg?tlenmelerini g?z ?n?nde bulundurdu?umuzda a?a??daki nedenlere ba?l? olarak farkl? ?rg?t yap? ve modellerin ge?erli oldu?u g?r?lmektedir: Engel t?rlerine g?re ?rg?tlenmeler: G?rme engelliler, zihinsel engelliler, ??itme engelliler, ortopedik engelliler.. bunlar?n alt gruplar? olarak down sendromlular, red sendromlular, serabral palsililer, otistikler vb. Tek engel grubunu kapsayan (T?rkiye K?rler Federasyonu, Bedensel Engelliler Federasyonu, ??itme Engelliler Federasyonu?) veya birden fazla engel grubunu kapsayan ?rg?tlenmeler (T?m Engelliler Federasyonu, Engelli Haklar? Federasyonu ?. vb ) Tek merkezli (?orum Engelliler Derne?i, Engellilerin ?nsan Haklar? Derne?i gibi ) ya da birden ?ok ?ubesi olan ?rg?tlenmeler (Alt?nokta K?rler Derne?i, T?rkiye Sakatlar Derne?i) Ulusal (Engelliler Konfederasyonu, Zihinsel Engelliler Federasyonu) b?lgesel (Do?u Akdeniz Engelli Dernekleri Federasyonu) veya yerel ?l?ekte ?rg?tlenmeyi hedef se?mi? ?rg?tlenmeler (Bursa Engeliler Federasyonu, Samsun Engelliler Federasyonu gibi.) ?yelerinin niteli?ine g?re ?rg?tlenmeler: Engellileri (Alt?nokta K?rler Derne?i), engelli yak?nlar?n? (Engelli Aileleri Dayan??ma Derne?i) ve ilgili herkesi i?ine alan ?rg?tlenmeler (Beyaz Ay Derne?i gibi) Odakland?klar? sorunlara g?re ?rg?tlenmeler: Engellilerin e?itimi (E?itimde G?rme Engelliler Derne?i), istihdam? (Mersin ?al??anlar Deste?i), teknoloji deste?i (Sesli Betimleme Derne?i), eri?ilebilirlik sorunlar? (E?it Eri?im Derne?i) ve hukuksal sorunlar? (G?rme Engelli Hukuk?ular Derne?i) gibi ?zel alan ?rg?tlenmeleri, Engeliler ad?na (T?rkiye K?rler Vakf? ) veya engeliler taraf?ndan (Alt?nokta K?rler Derne?i) kurulan ?rg?tlenmeler. Hak temelli ?rg?tlenmeler (T?rkiye K?rler Federasyonu, Engelliler Konfederasyonu) yard?m ve hizmet temelli ?rg?tlenmeler (Fiziksel Engelliler Vakf?, Zihinsel Engelli ?ocuklar? Koruma Vakf??) Devletin vesayeti alt?nda kurulan ba??ml? (Uluslararas? planda Rusya Federasyonu, eski sosyalist bloktan kopan Balkan ?lkelerinin k?rler birlikleri) veya sivil inisiyatife dayal? ba??ms?z ?rg?tlenmeler (Frans?z K?rler Federasyonu Amerikan Ulusal K?rler Federasyonu, Ulusal planda T?rkiye Sakatlar Konfederasyonu veya Engelliler Konfederasyonu) ?zerinde Durulan Di?er konular: 2002 Engelli Ara?t?rmas?n?n verdi?i oranlara g?re bug?nk? n?fus i?erisinde dokuz bu?uk milyon dolay?nda engellinin ya?ad??? tahmin edilmektedir. Bu rakam?n yakla??k d?rt milyonu 18 ya??ndan k???k oldu?una g?re ?rg?tlenme ya??nda yakla??k be? bu?uk milyon engellinin bulundu?u varsay?labilir. Bunlar?n ?nemli bir b?l?m? altm?? be? ya??n ?zerindeki bireylerden veya zihinsel engellilerden meydana gelmektedir. Yani ?rg?tlenme gereksinimi ve/veya bilinci bulunmayan gruplardan olu?maktad?r. Bu durumda en fazla d?rt milyon dolay?nda ?rg?tlenme gereksinimi olan veya ?rg?tlenmeden yarar elde edebilecek engelli bireyin bulundu?unu ifade edebiliriz. Bug?n var olan engelli konfederasyonlar?na ?ye federasyonlara ba?l? derneklerin toplam engelli ?yesi 100 bin dolay?ndad?r. Demek oluyor ki, ?rg?tlenmeden yarar g?rebilecek engelli n?fusun sadece y?zde iki bu?u?u zay?f ya da g??l? ba?larla ?e?itli engelli ?rg?tlerinde ?rg?tlenmi? bulunmaktad?r. Bu son derece d???k bir orand?r. ?rg?tlenmede yarar elde edebilecek engelli n?fusun y?zde doksan yedi bu?u?u, ya kendi ??karlar?n?n fark?nda olmad??? ya da ?rg?tlenme taleplerinin ?n?nde ciddi engeller bulundu?u i?in her hangi bir ?rg?tlenme i?erisinde yer alamamaktad?r. Engellilerin ?rg?tlenmesinin ?n?ndeki en ?nemli engellerden biri e?itimsizliktir. E?itim olanaklar?ndan yararlanamama d?zeyi y?zde doksanlar?n ?zerinde olan engelliler, e?itimsizlik nedeniyle kendi ya?am?nda ?rg?tlenmenin yarataca?? olumlu sonu?lar? g?rememekte; bir ba?ka anlat?mla ?rg?tlenme bilincine eri?ememektedirler. Engellilerin ?rg?tlenmesinin ?n?ndeki ikinci ?nemli engel, toplumumuzda demokrasi k?lt?r?n?n yeterince olgunla?mam?? olmas?, ?rg?tlenme ve m?cadele konular?na yasa d??? bir etkinlik gibi bak?lmas?d?r. Bu neden, sadece engelliler aras?nda de?il i??iler, memurlar, k?yl?ler ve toplumun geriye kalan kesimleri aras?nda da son derece etkilidir. 12 Mart ve 12 Eyl?l gibi bask?c? rejimlerin ?rg?tlenmeyi cayd?r?c? etkileri demokratik ?rg?tlenme k?lt?r?n?n yetersizli?ine bir de korku boyutu eklemi?tir. Engellilerin ?nemli bir kesiminin b?y?k kentlerin d???ndaki ta?ra kasabalar?nda ve k?ylerinde ya??yor olmas? ve geli?melerden yeterince haberdar olmamas? da ?rg?tlenme talebini ve d?zeyini d???ren etmenlerden biridir. Engellilerin ?rg?tlenme talebini d???ren ancak son y?llarda di?erlerine g?re daha fazla ?nem kazanan bir ba?ka neden de ?udur: ?lkemiz ?teden beri, engellilerin sakatl?ktan do?an giderlerinin tazmini yerine, kamu hizmetlerini onlara indirimli ya da ?cretsiz yaparak katk?da bulunmaya y?nelik sosyal destek sistemini tercih etmi?tir. Bak?m ve muhta?l?k ayl???n?n yan? s?ra toplu ta??m ara?lar?ndan gemilere, trenlere kadar her ?ey engelliler i?in baz? durumlarda refakat?isi ile birlikte ?cretsiz hale getirilmi?tir. Bu durum engellilere eline ge?en bak?m ve muhta?l?k ayl??? ile birlikte asgari d?zeylerde ya?am?n? s?rd?rme olana??n? sunmakta; hatta engelliler ?o?unlukla yoksul aile ?ocuklar? olduklar?ndan aile b?t?esine ?nemli bir katk? sa?lama f?rsat?n? yaratmaktad?r. Bu f?rsat? ele ge?iren ve elde etti?i kazan?mlarla yetinen engelli bireyin ?rg?tlenmeye ve yeni kazan?mlar elde etmek i?in m?cadele etmeye olan gereksinimi ve talebi d??mektedir. Hatta bu durumdaki engelli bireylerin bir k?sm? ?rg?tlenmeyi ve m?cadeleyi ellerindeki kazan?mlardan yoksun kalacaklar? sonu?lar yaratabilece?i kayg?s?yla tepki ile kar??lamaktad?rlar. B?ylece etkin yurtta? de?il himmet ve himaye ile ya?amay? tercih eden, kendi k???k d?nyalar?nda mutlu, bu olanaklar? kendilerine sa?layan h?k?metlere ??kran duygusu i?erisinde olan edilgen bireyler haline gelmektedirler. Say?sal olarak ?rg?tlenmi? engelliler aras?nda bedensel engelliler birinci s?ray? tutmaktad?r. Ancak derneklerde ?ye g?r?nmelerine kar??l?k m?cadele istekleri fazla y?ksek de?ildir. Bedensel engelliler alan?ndaki dernekler daha ?ok toplanma, irtibat ve dayan??ma gereksinimine kar??l?k vermektedirler. Engelli kitlesi i?erisinde hak temelli m?cadele konusunda en dinamik unsuru b?t?n d?nyada ve ?lkemizde g?rme engelliler olu?turmaktad?r. Engelli n?fusu i?erisindeki oranlar? bir hayli d???k oldu?u halde di?er engel gruplar?na g?re ?rg?tlenme oran? daha y?ksek ve m?cadele kabiliyetleri daha fazlad?r. ??itme engelliler alan?nda hem ?rg?tlenme hem m?cadele d?zeyi ?ok d???kt?r. Bu engel grubunun en ?nemli sorunu ileti?imdir. Bu nedenle kendilerini ifade etme g??l??? ?ekmektedirler. ??itme engelli dernekleri de daha ?ok toplanma, irtibat ve dayan??ma gereksinime kar??l?k vermektedirler. Zihinsel engellilerin kendi kendilerini ?rg?tleme kabiliyeti do?alar? gere?i son derece d???kt?r. Zihinsel engelliler ad?na as?l s?k?nt?y? ?eken ve bir ??k?? yolu arayan kesim zihinsel engelli aileleri, daha ?ok ta zihinsel engelli anneleridir. Son 15-20 y?l i?erisinde zihinsel engelli derneklerinin say?s? ?ok artm?? ve alt engel gruplar?n? temsil eden derneklerle birlikte ?e?itlenmi?tir. Down sendromlu, red sendromlu, Serebral Palsili, otistik vb. ?ocuklar ad?na kurulan dernekleri kamuoyu son 15-20 y?l i?erisinde tan?maya ba?lam??t?r. Her ne kadar engellilerin sorunlar?, ??karlar?, gereksinimleri ve talepleri g??l? ortak bir payda yaratmakta ise de, bu durum konfederasyon ve federasyon gibi ?at? ?rg?tlenmelerine bu denli g??l? yans?mamakta; ?at? ?rg?tlerinin varl???na ra?men engellilik alan?ndaki ?rg?tlenme da??n?k ve par?al? bir g?r?nt? sergilemektedir. ?zellikle 1990?l? y?llardan itibaren engelliler alan?ndaki derneklerin say?s?nda ?e?itli nedenlerle ?nemli art??lar meydana gelmi?tir. Bunlar?n ba??nda engel gruplar? i?erisindeki alt engel gruplar?n?n kendi durumlar?n?n fark?na var?p kendi gereksinimlerini ve taleplerini kar??lamak i?in ayr? ?rg?tlenmeye girmesi, derneklerin sakatl???n niteli?ine g?re ?e?itlenmesidir. Genel ama?l? derneklerin yan? s?ra e?itim, istihdam, eri?ilebilirlik gibi ?zel sorunlar?n ??z?m?ne ili?kin alan ?rg?tlenmelerinin kurulmaya ba?lamas? da dernek say?s?n? art?rm??t?r. Avrupa Birli?i gibi ?e?itli fon kaynaklar?n?n yayg?nla?mas?, proje temelli ?al??malar?n artmas?na ve sadece proje yap?p uygulamakla me?gul olan derneklerin kurulmas?na yol a?m??t?r. 5253 say?l? Dernekler Kanununun tek konfederasyon ve her alanda tek federasyon zorunlulu?unu ortadan kald?rm?? olmas? ve 100 ki?i gibi son derece d???k d?zeyde ?ye varl??? bulunan derneklerde y?netimde profesyonellik uygulamas?n?n yolunu a?mas?, piyasaya ?ok say?da, az ?yeli ve profesyonel y?neticili derne?in girmesinin ko?ullar?n? yaratm??t?r. Mevcut engelli ?rg?tlenmelerinde yeti?kin erkeklerin egemenli?i s?z konusudur. ?ocuk, gen? ve kad?n engellilerin ?rg?tlenme d?zeyleri d???kt?r. Toplumsal cinsiyete dair genel e?ilimlerin engellilerin ?rg?tlenmesine ve ?rg?tler i?indeki rol da??l?m?na yans?d??? g?r?lmektedir. Mevcut ?rg?tlerde d??lanan ?ocuk, gen? ve kad?nlar sosyal medya ?zerinde ?rg?tlenmeyi tercih etmektedirler. Engelliler alan?ndaki da??n?k ve par?al? duruma yol a?an nedenlerin yan? s?ra, engelliler i?in ?nemli bir ?ans niteli?indeki etken ?udur: Engelliler aras?nda her g?r??ten, inan??tan ve etnik yap?dan ki?i bulunmas?na ra?men b?t?n bu farkl?l?klar, engellilerin ?rg?tlenmesine yans?mamakta; genellikle engelli ?rg?tleri siyasal g?r??, dinsel inan?? ve etnik yap? ayr?m? g?zetmeksizin engellileri ortak gereksinimler ve ??karlar temelinde ?rg?tlemeye ?al??maktad?rlar. Bu durum par?alanma ve b?l?nmenin tersine birli?in sa?lanmas? i?in ?nemli olanaklar sunmaktad?r. ENGELL?LER ???N SA?LIKLI ?RG?TLENME MODEL? NE OLAB?L?R? 1. Engelli ?rg?tlenmesinde uluslararas? planda dikkati ?eken en ?nemli ayr??ma bu ?rg?tlerin devlet vesayetinde veya ba??ms?z olup olmad?klar? ile ilgilidir. Demokratik gelenekleri g??l? olan bat? ?lkelerinde sivil toplumun geli?mesine ve g??lenmesine ko?ut olarak engelli ?rg?tlenmeleri de ortaya ??km?? ve geli?mi?tir. Bu ?lkelerde sivil toplum alan?nda meydana gelen ?rg?tler devletten ve h?k?metlerden ba??ms?z bir kimlik kazanm??; daha ?ok temsil ettikleri engelli kitlesinin inisiyatifine dayanarak varl?k g?stermi?lerdir. Temel strateji temsil ettikleri kitle ad?na kamuoyu ve h?k?metler ?zerinde bask? ve etki grubu olu?turarak engelli haklar?n?n geli?mesi ve engellilerin taleplerinin kar??lanmas? i?in azami ?abay? g?stermektir. 2. Otoriter toplumsal ve siyasal yap?ya sahip ?lkelerde sivil toplum geli?me g??lenme olana?? bulamam??t?r. Toplumsal ya?am?n pek ?ok alan? otoriter iktidarlar ve liderler taraf?ndan ve onlar?n inisiyatif tan?d??? ?l??lerde d?zenlenmi?tir. Evet, sendika vard?r; fakat devlet eliyle kurulmu? ve devletle i?birli?i yapan. Evet, engelli ?rg?tleri vard?r; fakat devlet vesayetinde ve devlete yard?m etmek i?in. Bunun en ?arp?c? ?rne?i ?spanya, Rusya Federasyonu, ?in Halk Cumhuriyeti ve Sosyalist Bloktan kopan Balkan ?lkelerinde ya?anmaktad?r. Bu g?n ?o?u demokratik rejime ge?mi? olan ?lkelerde hala engelli ?rg?tleri engellilerle ilgili konularda devletle i?birli?i yapmak amac?yla vesayet alt?nda kurulmu? ?rg?tlerdir. Bu ?rg?tler ciddi boyutlarda devlet b?t?esinden destek g?rmekte; y?neticilerinin hemen hepsi profesyonel b?rokratlardan olu?maktad?r. Bu ?rg?tlerde liderler ?ok uzun s?relerle i? ba??nda kalmakta; genellikle hastal?k veya ?l?m nedenleriyle g?revi b?rakmaktad?rlar. Demokratik mekanizmalar g?stermelik olarak i?leyebilmekte; se?imler bir formalitenin yerine getirilmesi i?in yap?lan b?rokratik bir i?lem olarak g?r?lmektedir. 3. ?rg?tlenme modelinde d?nya ?ap?nda dikkat ?eken bir ba?ka nitelik, bu ?rg?tlerin engelliler ad?na m?, yoksa engelliler taraf?ndan m? kurulduklar?d?r. Ba?lang??ta hemen her ?lkede toplumsal vicdan?n harekete ge?mesiyle engelli ?rg?tlenmeleri engelli olmayan hay?rseverler taraf?ndan meydana getirilmi?tir. Engelliler ad?na hay?rseverler taraf?ndan kurulan bu ?rg?tler, engellilerin e?itimi, istihdam? ve fark?ndal??? a??s?ndan ?nemli i?levler yerine getirmi?lerdir. Ancak yirminci y?zy?ldan itibaren toplumsal geli?me ve ayd?nlanmaya ko?ut olarak e?itim ve istihdam olanaklar?na kavu?an engelliler, kendi sorunlar?na ve ?rg?tlerine sahip ??kmaya veya yeni ?rg?tler kurmaya ba?lam??lard?r. Bir d?nem engelliler ad?na ve engelliler taraf?ndan kurulan ?rg?tler aras?nda rekabet meydana gelmi? ise de daha sonra bu ?rg?tlerin ama?lar? ve ?al??ma bi?imleri do?al bir i?b?l?m? s?recinde tan?mlanm?? ve kar??l?kl? olarak birbirini destekledikleri bir ?rg?tsel s?rece girilmi?tir. Bunun en ?arp?c? ?rne?i ABD?de k?rler alan?nda ya?anm??t?r. Ba?lang??ta Amerikan K?rler Federasyonu b?nyesinde bir arada bulunan engelli ve engelli olmayan bireyler ?al??ma bi?imlerinin uyu?mamas? nedeniyle zamanla b?l?nm?? engelliler ad?na hareket eden g?n?ll?ler Amerikan K?rler Konseyini kurarken; m?cadeleden yana olan k?rler Ulusal K?rler Federasyonunda bir araya gelmi?lerdir. Bug?n ?rg?tlenme alan?nda a??r basan kurulu? Ulusal K?rler Federasyonu olup Konsey daha ?ok hizmet faaliyetlerini organize etmektedir. 4. Yukardaki ayr??ma hak temelli ve hizmet temelli ?rg?tlenme s?recini h?zland?rm??; hak temelli m?cadeleden yana olan ?rg?tler dernek stat?s? ile hizmet temelli ?rg?tler ise vak?f stat?s? ile ?rg?tlenmeye ba?lam??lard?r. Bu geli?me engelli ?rg?tleri aras?ndaki rekabeti yumu?atm??; her iki t?r ?rg?tler aras?ndaki dayan??ma ve i?birli?i olanaklar?n? geli?tirmi?tir. ?lkemizde de s?re? bu do?rultuda ilerlemektedir. Hak temelli ?rg?tler dernek, federasyon ve konfederasyon hiyerar?isi i?erisinde varl?k g?sterirken hizmet temelli ?rg?tler vak?fla?maya ba?lam??lard?r. 5. ?lkemizde b?l?nmeye yol a?an veya mevcut ?rg?tlerin yan yana gelmesini ya da g??lerini birle?tirmesini ?nleyen en ?nemli etkenlerden biri, ?rg?t? para kazanman?n veya itibar sahibi olman?n bir arac? olarak g?ren, bu nedenle ?k???k olsun benim olsun? zihniyetiyle koltu?unu terk edemeyen istismarc? anlay??lar?n yayg?n olmas?d?r. Ne yaz?k ki, mevcut dernekler yasas? da bu anlay???n me?rula?mas?na hizmet etmektedir. Hak Temelli M?cadele Ve Engelli ?rg?tlenmesi: D?nden Yar?na Aray??lar ?al??tay? olarak yukar?daki tespitlerin ?????nda, engelli ?rg?tlenmesinde g?z ?n?nde bulundurulmas? gereken temel ?l??tleri a?a??da sundu?umuz gibi kabul ediyoruz. ? D?nyada ve T?rkiye?de engellilerin anayasas? olarak Birle?mi? Milletler Engelli Haklar? S?zle?mesini temel al?yoruz. ? Bu s?zle?medeki haklar?n m?cadele edilerek elde edilebilece?ine inan?yoruz. ? M?cadele i?in olu?turulan ?rg?tlerin a??rl?kl? olarak sorunu ya?ayan engelli ?yelerden olu?mas?n? savunuyoruz. ? Yine hak temelli m?cadele veren engelli ?rg?tlerinin devlet, din, siyaset ve sermaye kar??s?nda ba??ms?zl?klar?n? korumas? gerekti?inin ?nemle alt?n? ?iziyoruz. ? Hak temelli m?cadele veren ?rg?tlerin belirli bir s?re? i?erisinde g??lerini birle?tirmeleri ve gerekirse birle?meleri gerekti?ini vurguluyoruz. ? Kar??l?kl? etkile?me ve g?? birli?i s?recini haz?rlamak ve g??lendirmek amac?yla t?m illerdeki engelli ?rg?tlerini b?t?n renklili?i ve ?e?itlili?i i?erisinde kucaklayan il engelliler meclislerinin, b?t?n illerin engelli meclislerinin temsilcilerinden olu?an ve engelli sorunlar?n? g?r??mek ?zere y?lda bir kez toplanan T?rkiye Engelliler Meclisinin kurulmas?n? ?neriyoruz. Engelliler Konfederasyonu Ba?kan? Turhan ??L? Grup S?zc?s? Prof. Dr. Kas?m KARATA? Grup S?zc?s? Siyaset Bilimci ve SHU Bayram ORAN Grup S?zc?s? E?itimci Emre TA?GIN |
||||
© Türkiye Körler Federasyonu - 2014 |
||||
|
29.09.2023 Günlük İstatistik Tekil : 19 - Sayfa Görüntülenme : 37 - Toplam : 774734 Kocaeli Bilişim Web Tasarımı Hizmetleri | ||||
